Olszówka, znana również jako krowiak podwinięty (Paxillus involutus), to grzyb, który przez lata był uważany za jadalny, ale dziś wiadomo, że jest trujący. Spożycie olszówki może prowadzić do poważnych zatruć, a nawet do śmiertelnej reakcji organizmu. Jak rozpoznać ten grzyb, jakie są objawy zatrucia i dlaczego nie powinno się go spożywać?
Jak wygląda olszówka?
Olszówka to grzyb dość powszechnie występujący w polskich lasach, szczególnie pod brzozami, olchami i sosnami. Choć często mylona z jadalnymi gatunkami, jej spożycie może mieć tragiczne konsekwencje.
Charakterystyczne cechy olszówki:
- Kapelusz: żółtobrązowy do czerwonobrązowego, matowy, z wiekiem bardziej spłaszczony.
- Blaszki: żółtobrązowe, gęste, po uszkodzeniu sinieją lub ciemnieją.
- Trzon: krótki, często zwężający się ku dołowi, barwa podobna do kapelusza.
- Miąższ: żółtawy, po przekrojeniu może ciemnieć.
Często mylona jest z gąskami czy rydzami, ale ma bardziej podwinięty brzeg kapelusza i charakterystyczne blaszki.
Dlaczego olszówka jest trująca?
Olszówka zawiera toksyczne białko paxillinę, które powoduje silne reakcje alergiczne i hemolizę (rozpad czerwonych krwinek). Toksyny w tym grzybie nie ulegają rozkładowi nawet po długim gotowaniu, dlatego spożycie olszówki jest zawsze niebezpieczne.
W przeszłości uważano, że odpowiednie przygotowanie (np. długie gotowanie lub kiszenie) usuwa toksyny, jednak badania wykazały, że nawet małe ilości mogą prowadzić do poważnych zatruć.
Objawy zatrucia olszówką
Zatrucie olszówką może przebiegać w różny sposób, ale objawy pojawiają się zazwyczaj od kilku minut do kilku godzin po spożyciu.
Najczęstsze objawy zatrucia:
- Bóle brzucha, nudności, wymioty.
- Silna biegunka, odwodnienie.
- Osłabienie, zawroty głowy.
- Objawy przypominające reakcję alergiczną (wysypka, obrzęki).
- W cięższych przypadkach: uszkodzenie wątroby, niewydolność nerek, śpiączka.
Najbardziej niebezpiecznym skutkiem zatrucia jest zespół hemolityczny, który powoduje masowy rozpad czerwonych krwinek, prowadząc do niedotlenienia organizmu i niewydolności wielonarządowej. Może dojść do śmierci w ciągu kilku dni.
Co zrobić w przypadku zatrucia olszówką?
Jeśli istnieje podejrzenie zatrucia olszówką, należy natychmiast skontaktować się z lekarzem lub wezwać pogotowie.
Pierwsza pomoc:
- Niezwłocznie wywołać wymioty (jeśli zatrucie nastąpiło niedawno).
- Podawać duże ilości wody, aby zapobiec odwodnieniu.
- Nie stosować domowych metod „neutralizowania” trucizny – gotowanie czy moczenie nic nie daje.
Leczenie w szpitalu polega na:
- Nawodnieniu i stabilizacji elektrolitowej.
- Podaniu leków wspomagających pracę wątroby i nerek.
- W skrajnych przypadkach – transfuzji krwi w celu zahamowania hemolizy.
Czy olszówka zawsze powoduje zatrucie?
Niektórzy ludzie twierdzą, że jedli olszówki przez lata bez problemów. Nie oznacza to jednak, że grzyb ten jest bezpieczny. Toksyny mogą działać kumulacyjnie – organizm niektórych osób reaguje na nie od razu, a u innych dochodzi do stopniowego uszkadzania narządów.
Podsumowanie
Olszówka (krowiak podwinięty) to trujący grzyb, który może prowadzić do śmiertelnego zatrucia. Choć kiedyś uważano go za jadalny, dziś wiadomo, że zawiera paxillinę – toksynę powodującą rozpad czerwonych krwinek. Nie da się go „odtruć” poprzez gotowanie, więc najlepiej unikać go całkowicie. W przypadku zatrucia należy natychmiast zgłosić się do lekarza, ponieważ może dojść do niewydolności narządów i poważnych powikłań zdrowotnych.
