Perforacja wrzodu żołądka to jedno z najgroźniejszych powikłań choroby wrzodowej – wymaga natychmiastowej interwencji medycznej i nie może zostać zbagatelizowana. Choć same wrzody bywają bagatelizowane lub mylone z niestrawnością, ich pęknięcie niesie ze sobą bezpośrednie zagrożenie życia. Utrata ciągłości ściany żołądka skutkuje przedostaniem się treści żołądkowej do jamy otrzewnej, co może prowadzić do ciężkiego zapalenia i wstrząsu septycznego. Wczesne rozpoznanie objawów i szybkie działanie to klucz do ratunku.
Czym jest perforacja wrzodu i jak do niej dochodzi?
Perforacja oznacza przerwanie ciągłości ściany żołądka lub dwunastnicy – czyli dosłowne „przedziurawienie” wrzodu, które otwiera drogę kwaśnej treści do jamy brzusznej. To nie tylko silny ból, ale i szok dla całego organizmu. W zdrowych warunkach błona śluzowa żołądka chroni przed działaniem kwasu solnego i enzymów trawiennych. Gdy dochodzi do wrzodów, ta ochrona zostaje przerwana, a długotrwałe nadtrawienie może doprowadzić do pęknięcia ściany.
Ryzyko perforacji wzrasta u osób z nieleczoną chorobą wrzodową, przy długotrwałym stosowaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz u palaczy. Dodatkowym czynnikiem ryzyka jest zakażenie bakterią Helicobacter pylori, która uszkadza barierę śluzową i przyspiesza rozwój nadżerek.
Objawy perforacji wrzodu – jak je rozpoznać?
Najbardziej charakterystycznym objawem jest nagły, bardzo silny ból brzucha – często opisywany jako „cios nożem” w nadbrzusze. Ból pojawia się gwałtownie, jest ostry i promieniuje w kierunku barków lub pleców. Zwykle towarzyszy mu sztywność mięśni brzucha, przyjmująca formę tzw. brzucha deskowatego – twardego, napiętego i niepoddającego się palpacji.
Do objawów dołączają także nudności, wymioty oraz przyspieszone tętno. Pojawia się bladość skóry, poty i uczucie skrajnego osłabienia. Często dochodzi do spadku ciśnienia tętniczego, a w zaawansowanych przypadkach – do objawów wstrząsu septycznego. Chory instynktownie unika poruszania się i próbuje leżeć bez ruchu, by zminimalizować dolegliwości bólowe.
Pojawienie się takich objawów wymaga natychmiastowego wezwania pogotowia – każda zwłoka zwiększa ryzyko powikłań i śmierci. Nie należy podejmować prób samodzielnego leczenia, ani podawać środków przeciwbólowych, które mogą maskować objawy i utrudniać postawienie diagnozy.
Jak przebiega diagnoza i leczenie?
Rozpoznanie perforacji opiera się przede wszystkim na obrazie klinicznym i wynikach badań obrazowych – zazwyczaj wykonuje się zdjęcie RTG jamy brzusznej, które może ujawnić obecność wolnego powietrza w jamie otrzewnej. W razie wątpliwości lekarz zleca tomografię komputerową, która pozwala dokładnie ocenić lokalizację i rozległość uszkodzenia.
Leczenie perforacji zawsze wymaga hospitalizacji i przeprowadzenia pilnego zabiegu chirurgicznego. Operacja polega na zamknięciu ubytku w ścianie przewodu pokarmowego oraz dokładnym oczyszczeniu jamy brzusznej z treści pokarmowej i soków trawiennych. Dodatkowo podaje się silne antybiotyki oraz środki stabilizujące krążenie. W przypadku ciężkiego stanu chorego konieczna może być intensywna terapia na oddziale intensywnej opieki medycznej.
Powikłania i rokowania
Brak szybkiej interwencji prowadzi do zapalenia otrzewnej – ciężkiego, rozlanego zakażenia wewnątrz jamy brzusznej. Stan ten bardzo szybko może przerodzić się we wstrząs septyczny, który zagraża życiu pacjenta. Z tego względu perforacja wrzodu jest traktowana jako stan bezpośredniego zagrożenia życia.
Rokowania zależą w dużej mierze od czasu, który upłynął od wystąpienia objawów do rozpoczęcia leczenia. Szybka operacja i prawidłowe leczenie pozwalają na całkowity powrót do zdrowia, choć rekonwalescencja bywa długa i wymaga ścisłego przestrzegania zaleceń lekarskich. U pacjentów starszych, obciążonych chorobami współistniejącymi, ryzyko powikłań jest znacznie wyższe.
Jak zapobiegać perforacji wrzodów?
Najskuteczniejszą formą profilaktyki jest odpowiednie leczenie choroby wrzodowej oraz unikanie czynników ryzyka. Warto regularnie kontrolować stan układu pokarmowego, zwłaszcza jeśli pojawiają się dolegliwości takie jak zgaga, ból brzucha po posiłkach czy uczucie pełności. Konieczne jest też ograniczenie stosowania leków z grupy NLPZ – szczególnie bez konsultacji z lekarzem.
Dieta, styl życia i eliminacja używek mają kluczowe znaczenie – rezygnacja z palenia papierosów i alkoholu oraz unikanie stresu pomagają zmniejszyć ryzyko powikłań. W przypadku zdiagnozowanego zakażenia Helicobacter pylori nie wolno odkładać leczenia – bakteria ta nie tylko sprzyja powstawaniu wrzodów, ale także zwiększa prawdopodobieństwo ich perforacji.
Uważność to klucz do bezpieczeństwa
Perforacja wrzodu żołądka to dramatyczna sytuacja, która jednak w większości przypadków nie musi się wydarzyć – pod warunkiem, że nie ignorujemy sygnałów wysyłanych przez organizm. Regularna diagnostyka, odpowiednie leczenie i czujność wobec objawów ostrych pozwalają uniknąć zagrożenia życia.
Gdy ból brzucha pojawia się nagle, jest silny i nie ustępuje – nie warto czekać. W takich sytuacjach szybka reakcja jest najskuteczniejszym lekarstwem.
